Afrikako Txerri Izurriaren Mikrositea

Afrikako txerri-izurria (ATI) hedapen geografiko handiko gaixotasun biriko larria da. Txerri-espezieari baino ez dio eragiten (etxeko txerriak eta txerri basatiak), eta mundu-mailan galera ekonomiko eta ekoizpen-galera handiak eragiten ditu. Derrigor jakinarazi behar den animalia-gaixotasuna da, eta ez die pertsonei eragiten.

Haren aurkezpen klinikoa txerri-izurri klasikoaren eta gaixotasun komun askoren oso antzekoa da, besteak beste salmonellosiaren oso antzekoa; hortaz, laborategian egin behar da diagnostikoa.

Bizirik edo hilda dauden etxeko txerri eta txerri basatien bidez hedatzen da, baita haien produktu eratorrien bidez ere. Gainera, akainen bidez eta kutsatutako pentsu edo fomiten bidez (oinetakoak, jantziak, ibilgailuak, labanak, ekipoak, etab.) transmititu ahal da. Ingurumenarekiko erresistentzia handia dauka.

Prebenitzeko, inportazio-politika egokiak eta biosegurtasun-neurriak hartu behar dira, batik bat, fauna basatiarekin kontaktua egon daitekeenean. Kontrolatzeko, animaliak hil behar dira.

Gaur egun, ez dago Afrikako txerri-izurriaren kontrako txerto baimendurik.

ATIari eskainitako EFSAren webgunean honako bideo hau aurki daiteke, ATIaren birusak (ATIB) nola jokatzen duen eta hura ez hedatzeko zein borroka-neurri ezarri behar diren laburbiltzen duena:

Esteka honetan gaixotasunari buruzko informazio gehiago dago:

ATIak gaixotasunik gabeko herrialde bateko txerri-ustiategi batean sartzeak eta ATI foku bat baieztatzeak larriki eragiten dio txerri-sektoreari; izan ere, herrialde horretako osasun-estatus askea galtzea dakar.

Oro har, animalien mugimenduak eta nazioartean animalia-jatorriko produktuak murriztea dakar. Txerri haragiaren industria indartsua barne hartzen duen ekoizpen kate osoa kaltetuta geratzen da, berriro ere ATIrik gabeko osasun estatusa berreskuratu arte.

Horregatik guztiagatik, prebentzioa sartzeko bide ohikoenak kontrolatzen dituzten estrategietan oinarritu behar da:

• kontaktu zuzena kutsatutako txerriekin eta/edo basurdeekin
• kutsatutako txerri-haragiaren edo prozesatu gabeko haragi-produktu infektatuen hondarrak hartzeagatik
• ibilgailuekin, ekipamenduekin eta kutsatutako pertsonekin kontaktuan egoteagatik.

ATIak eragindako herrialdeetan, kutsatutako basurdeak, traspatio-ustiategiak eta kutsatutako animalia-jatorriko produktuen mugimendua dira ATI mantentzeko eta hedatzeko faktore nagusiak.

ATIrik gabeko herrialde batean, ATI birusaren (ATIB) sarrera-bidea, gehienbat, ATIBerekin kutsatutako eta beste txerri batzuentzat elikagai izan diren txerri-jatorriko haragi-produktuen bidez egin da:

Hori dela eta, ATIBa ez sartzeko prebentzio-neurriak hiru zutabetan oinarritu behar dira:

Oro har, herritarrengan eta txerri-industriako langileengan (hazleak, garraiolariak, langileak), baso-operadoreengan eta ehiztariengan birusa herrialde libre batean sartzeak dituen arriskuei buruzko kontzientzia sortzeko, honako hauen bidez:

• Txerri kutsatuen haragi-produktu eta -azpiproduktu kutsatuak inportatzea.
• Basurde infektatuen eta etxeko txerrien arteko kontaktua.
• Animalia kutsatuen garraiobideak.
• Infektatutako basurdeen gorpuak.

Mezuak argiak eta laburrak izan beharko dira txerri-ekoizpeneko kate osoan zehar:

• Txerri-ekoizpeneko katean ez sartzea herrialde arriskutsuetatik datozen txerri jatorrizko haragi-produktu edo -azpiproduktu freskoak eta onduak.
• Ez hornitzea produktuak edo elikadura-hondakinak txerrientzako elikagai gisa.
• Inportazioko politika egokiak hartzea, eta bereziki zaintzea txerri bizien edo infektatutako herrialdeetatik datozen txerri-produktuen inportazioak.
• Biosegurtasun zorrotza aplikatzea kate-maila guztietan (esportazioa, animalia bizien garraioa, elikagaien banaketa, hondakinen kudeaketa…).
• Ehiztariek animalia-osasunean duten garrantzia.

Biosegurtasun-neurri zorrotzak funtsezkoak dira birusa ez sartzeko. Uneoro aplikatu behar dira eta txerri-ustiapen guztietan, baita merkataritzakoak ez direnetan edo txikiak direnetan ere. Honako hauek dira neurriak:

Ustiategietan:

• Egoera onean dagoen perimetro-hesia, basurdeen eta etxeko txerrien arteko kontaktua ekiditeko.
• Instalazioetara sartzen diren pertsona guztiek erabilera esklusiboko eta derrigorrezko arropa eta oinetakoak izatea.
• Eskuak ura eta xaboia erabilita garbitzea txerriak dituen eremu bat bisitatu baino lehen eta ostean (ustiapen intentsiboetan dutxatzea da egokiena).
• Honako hauek garbitzea eta desinfektatzea:
  • Pedilubioak: txerriak dauden eremuetako sarreretan eta irteeretan desinfekzio-puntuak jartzea.
  • Ibilgailuak sarreran ibi, motxila, arku eta/edo presio-makina bidez.
  • Ustiategian sartzen diren ekipoak eta tresnak eta ustiategien artean partekatu behar ez direnak.
• Autokontrola; ustiategiaren arduradunek ikuskapen bisuala egin behar dute garbiketa eta desinfekzioa egokia direla egiaztatzeko.
• Ustiapenean gertatzen diren eragiketen erregistro eguneratuak: aziendaren, ibilgailuen pertsonen eta elikagaien mugimendua.  Ibilgailuen sarrera mugatzea, soilik ibilgailu baimenduak sar daitezen.
• Baserrian sartu berri diren txerriak isolatzea, gutxienez 30 egunez, eta zeinu klinikoekiko adi egotea.

Ustiategi estentsiboetan:

• Arreta berezia jartzea perimetro-hesian; hori puntu kritikoa da basurdeekin kontaktua izateko, hala nola ekoizpenean, putzuetan, jantokietan eta aterpeetan.
• Gorpuak behar bezala kendu eta kudeatzea.
• Beste ustiategietako langileak eta txerri-hazkundearekin lotutako beste pertsona batzuk etxeko txerriekin edo basurdeekin eta haien hondakinekin kontaktua izan dezaten ekiditea.

Autokontsumorako ustiategietan:

• Ez elikatzea animaliak giza kontsumorako sukalde-hondakinekin/produktuen hondakinekin.
• Txerriak uneoro ukuiluratuta mantentzea. Perimetro-hesia izatekotan, egoera onean dagoela egiaztatzea, zulorik edo tarte apurturik gabe.
• Erabilera esklusiboko arropa eta oinetakoak jartzea animalien eremuetan sartzean.
• Bisitariak animalien eremuetan ez sartzea, behar-beharrezkoa denean izan ezik.

Oro har, basa-faunaren osasun-kontrola funtsezkoa da abeltzaintza-etxolako osasun-programek arrakasta izan dezaten. (APEren kontrolaren kasuan, ACACek jarduerak sustatzen dituzte ehiza-jardueren bidez basurdeen populazioa murrizteko, Europako Batzordeak bere webgunean jasotzen duen bezala, 2019ko urtarrilaren 30ean ehiztariekin egindako Konferentzian.

Euskadin, Neikerren animalia-osasuneko laborategiak basa-espezieen osasun-zaintza egiten du, bideo honetan ikus daitekeen bezala:

Ehiztariek funtsezko zeregina dute animalien osasuna babesteko, animalia basatien osasun-egoera kontrolatzen baitute ehiza-jardueretan, bereziki arriskutsutzat jotzen diren eremuetan. Horregatik, hainbat neurri hartu behar dituzte:

• Basurde hil edo gaixo ororen berri eman agintari eskudunari: basurde baten portaera ezohikoa ikusten bada edo, ziurrenik, animalia bat hilda aurkitzen badu, ATIak infektatzeko aukera kontuan hartu behar da (batez ere infektatutako eremuetan edo arriskuan dauden eremuetan).
• Agintaritza eskudunarekin elkarlanean aritzea basurde-kanalak aurkitu eta jakinarazteko.
• Arropa, oinetakoak eta horien ekipoak in situ behar bezala garbitzea eta desinfektatzea, batez ere arrisku-eremu bat bisitatu bada.
• Ehizarako izendatutako lan-eremuetan ehizatutako basurdeak lurruntzea, beste basurde batzuentzat hondakinik ez uzteko.
• Txerri-ustiategiak ez bisitatzea, baldin eta ez bada beharrezkoa edo ez bada ehizatzea, etxeko txerriekin kontaktu erregularra izanez gero.
• Ez partekatu zure ehizatik eratorritako etxeko produktuak, eta ez erabili animaliak elikatzeko.
• Gaixotasunak oraindik eragiten ez dien eremuetan basurdeen dentsitatea pixkanaka murrizten laguntzea, eme helduen eta subadulten ehiza selektiboa barne.

ATIaren zeinu klinikoak aldakorrak izan ahal dira, baina beste txerri-gaixotasun batzuen antzekoak dira. Zeinuak, oro har, infekzioa gertatu eta 3 eta 15 egun artean agertzen dira.

Lehenengo zeinuak ez dira espezifikoak. Honako hauek izan daitezke:

• Sukar altua, letargia eta gose-galera.
• Txerriak bat-batean hil ahal dira, gaixotasunaren beste zeinurik izan gabe.

Ondorengo etapetan beste zeinu batzuk ikusi ahal dira, hala nola:

• Larruazala gorritzea (larruazal zurbileko txerrietan soilik ikusi ahal da), eta belarri puntetan, isatsean, oinetan, bularrean edo sabelpean agertzen diren adabakiak.
• Beherakoa, gorakoa.
• Arnasteko zailtasuna.
• Begi gorri puztuak, begietako jariaketa.
• Abortuak, hilik jaioak.
• Morbilitatea gehitzea eta altxatzeko borondate falta.

Kasu larrietan, heriotza infekzio-zeinu bakarra izan daiteke batzuetan, % 100ekoa izan ahal den hilkortasun-tasarekin.

Jarraian, Afrikako txerri-izurriarekin lotutako albiste guztiak aurkituko dituzu: