Ardi- eta ahuntz-baztanga (AAB)

1. Zer da?

Ardi- eta ahuntz-baztanga (AAB) Poxviridae familiako Capripoxvirus generoko DNA birusak sortutako infekzioa da.

AABak ardi eta ahuntzei eragiten die, animaliaren arrazaren eta birusaren anduiaren arabera; oro har, koadro kliniko larrienean sukarra eta azalaren eritema-erupzioa hautematen dira eta papulak pustula-erupzio bihurtzen dira. Horiek orokortzen badira, arnasketa mukosaren eta urdai-hesteetako mukosaren inflamazio hemorragikoa eragin dezakete, eta hilkortasuna handia izan daiteke gaixotasunik gabeko eremuetan.

2. Zeintzuk dira Gaixotzen diren espezieak?

Ostalaria espezifikoa da: ardiak eta ahuntzak.

Arrazarekin lotutako aurrejoera dago, eta capripoxvirus anduiaren menpekoa. Hala ere, andui batzuek gaixotasun larriak eragin ditzakete bi espezietan.

Infekzioa ez da inoiz ere deskribatu ungulatu basatietan.

3. Nahitaez aitortu beharreko gaixotasuna da?

Bai, OIEri eta Europar Batasunari nahitaez aitortu beharreko gaixotasuna da.

4. Zer arrisku eragiten dio osasun publikoari?

AABak ez dio arriskurik eragiten osasun publikoari: ez da ZOONOSI bat, eta, hortaz, EZ dio gizakiari eragiten.

5. Zein banaketa geografiko du?

AAB Afrikako, Ekialde Ertaineko eta Asiako herrialde askotan (Errusiako hegoaldea eta Txinako mendebaldea barne) eta India azpikontinentean dago, eta ekialdean Myanmarrera iristen da. Duela gutxi fokuak hauteman dira Europan.

Gaixotasunak mundu osoan duen agerraldiari buruzko informazio berriagoa eta eguneratuagoa jaso nahi izanez gero, OIEk munduko informazio zoosanitarioari buruz duen datu-basearen interfazea kontsultatu daiteke (WAHIS)

6. Nola transmititzen eta hedatzen da (epidemiologia)?

Talde batean, transmisio-bideak honako hauek dira:

ZUZENA:

• Animali kutsatuen eta kutsagarrien arteko kontaktu zuzena.

ZEHARKAKOA:

• Arnasketa bidez: kasu gehienak horrela kutsatzen dira.
• Modu iatrogenikoa: dermis barneko, larruazalean zeharreko eta mukosen bidezko inokulazio bidez.
• Fomite eta/edo bektore mekanikoen (intsektuak) bidez, baina bigarren mailan.

Listuko, sudurreko eta konjuntibako sekrezioetako, gorozkietako eta azaleko lesioetako (zarakarrak, noduluak) infekzio-iturriak, 1 edo 2 hilabetez animalia gaixoen birrintzeek eragindakoak.

7. Zein dira sintoma klinikoak?

Sintoma klinikoak arinak eta larriak izan daitezke, honako faktore hauen arabera:

• Animaliaren adina, amatasunetik eratorritako immunitatea galdu duten arkumeak
• Arraza: tokiko arrazek sentikortasun txikiagoa dute, eta maiz lesio gutxi batzuk izaten dituzte, intsektuen hozkadekin edo pustula-dermatitis kutsagarriarekin nahas daitezkeenak.
• Anduia eta animalien immunitate-egoera: hilkortasun handia inportatu dituzten eta aurretiazko babesik ez duten ardi- eta ahuntz-arrazetan.
• Estresa distantzia handiko lekualdatzeetan.

Inkubazio-epea 8 eta 13 egun artekoa da animali kutsatu baten eta kutsagarrien arteko kontaktuaren ondoren.

Oro har, honelakoa da koadro klinikoa:

Hasierako fasean edo fase akutuan gaixotasunaren forma papular-besikularra agertzen da, eta hauek dira ohiko sintomak:

• • 40 gradura arteko sukarra
  • Goserik eza eta pisua galtzea
  • Errinitisa
  • Konjuntibitisa eta blefaritisa
  • Azaleko nodulu linfatikoen (preskapularrak) tamaina handitzea
  • Makulak agertzea, eta, ondoren, gorputza estaltzen duten (batzuetan hankartean, galtzarbean eta perineoan bakarrik agertzen dira) papulak.
  • Begietako eta sudurreko mintz mukosetako papulen ultzerazio mukopurulentoa eta ahoko, uzkiko, prepuzioko edo baginako mukosen nekrosia.
  • Faringe atzeko nodulu linfatikoak puzteak eragindako disnea.

Aurrerago, animalia ez bada hiltzen:

• Papulen nekrosia: nekrosi iskemikotik abiatuta hasten dira nekrosatzen
• Papularen oinarrian kokatutako odol-hodietan tronboak sortzea.
• 6 aste iraungo duten eta orbain txikiak utziko dituzten zarakarrak agertzea.
• Ahoko lesioek eragina izan dezakete elikaduran.

*Bi moduetan, noduluak agertzen dira biriketan, eta bronkopneumoniak eragiten dituzte eztularekin, sudurreko sekrezio handiekin, abaildurarekin, anorexiarekin eta ahundurarekin. Animaliak 20 eta 30 egun artean susper daitezke.

Gune endemikoetan, morbilitatea % 70-90 artekoa da, eta hilkortasuna % 5-10 artekoa, baina % 100era hurbil daiteke inportatutako animalien kasuan.

8. Nola diagnostikatzen da?

Diagnostiko mota hauek daude:

KLINIKOA: AABaren sintoma klinikoak ez dira bereziki bereizgarriak, eta, beraz, albaitariek ezin dute behin betiko diagnostiko diferentzial bat finkatu soilik sintoma klinikoetan oinarrituta.

DIFERENTZIALA: barne hartzen ditu mihi urdina, hausnarkari txikien izurria, ektima kutsagarria, fotosentikortasuna, dermatofilosia, intsektuen hozkadak, parasito-pneumonia, linfadenitis kaseosoa eta sarna.

LABORATEGIKOA: AAB agente kausala edo erantzun immunitarioa identifikatuta diagnostika daiteke.

• Kultiboa: behi-, ardi- eta zaldi-jatorriko ehunetan, arkume-barrabileko (LT) edo ‑giltzurruneko (LK) zelulak kultibo primario eta sekundariotzat jotzen badira ere. Proba luzea da, eta hainbat aste behar dira behin betiko emaitza jaso arte.
• Metodo immunologikoak:
  • Antigorputz fluoreszenteekin egindako frogak: Capripoxvirusaren antigenoa kutsatutako ehunen kultiboetan identifika daiteke.
  • Agar-geleko immunodifusioa (IDGA): Capripoxvirusaren prezipitazio-antigenoa hautemateko. Desabantaila da antigeno hori parapoxvirusak partekatzen duela (pustula-dermatitis kutsakorra edo ektima kutsakorra).
  • Saiakuntza immunoentzimatikoa edo ELISA: proba oso zehatza, capripoxvirusaren P32 egiturazko proteinarako.
• DNA ateratzea: PCR teknika capripoxvirusaren genoma hautemateko erabil daiteke biopsia-laginetan edo ehunen kultiboetan. Anduien identitatea DNA araztuaren HindIII bidez digestioak sortutako zati genomikoak alderatuz ezaugarri daiteke.
• Test serologikoak:
  • Neutralizazio birikoa: saiakuntza-seruma capripoxvirus titulu konstante baten aurrean (100 DICC50 [infekzio-dosia % 50 zelula-kultiboan]) edo erreferentzia‑birus baten andui baten aurrean titular izan daiteke saiakuntza-serum baten diluzio konstante baten aurrean, neutralizazio-indizea kalkulatzeko. Emaitzak sendoagoak dira Vero zelulak erabiltzen badira birusa neutralizatzeko testean.
  • Zeharkako testa antigorputz fluoreszenteekin: estalkian landutako capripoxvirusaz kutsatutako ehunen kultiboak edo portako ehunen kultiboak erabil daitezke. Erreakzio gurutzatuak gerta daitezke ektima kutsakorraren birusarekin, behien papula-estomatitisarekin eta agian beste poxvirusekin.
  • Capripoxvirusaren bidez infektatutako zelulen lisatuen aurkako saiakuntza‑serumen immunoelektrotransferentzia (Western blot) bidezko analisiak capripoxvirusaren egiturazko proteinen aurkako antigorputza detektatzeko sistema sentikor eta espezifiko bat eskaintzen du.

9. Nola prebenitzen eta kontrolatzen da?

AABrako EZ dago tratamendurik.

AABaren aurka borrokatzeko, herrialde gehienetan, gaixotasuna kanpotik ez sartzera eta gaixotasuna gure abereengan detektatu ondoren ez hedatzera bideratutako neurriak aplikatzen dira.

OSASUN PROFILAXIA:

Neurriak, besteak beste, honako hauek dira:

• Susmagarritzat jotzen diren kasu guztien berri agintari eskudunei ahalik eta azkarren ematea.
• Ustiapenak ikuskatzea eta laborategian gaixotasuna azkar hautematea eta baieztatzea.
• Kutsatuta egon daitezkeen ustiategiak, produktuak, hiltegiak eta bestelako instalazioak azkar identifikatzea.
• Biosegurtasuneko arau zorrotzak ezartzea foku baten kontrol-jardueretan diharduten landa-albaitaritzako ekipamenduen ustiapenean.
• Kutsatutako eta gaixotu daitezkeen animaliak isolatzea eta hiltzea. Hiltzea ezinezkoa bada, kutsatutako taldeak eta gaixo dauden animaliak isolatu behar dira, suspertu eta 45 egunez, gutxienez.
• Produktuak eta hilotzak behar bezala kanporatzea: erraustu edo lurperatu.
• Jarraian, eragindako ustiapenak, ekipamenduak eta ibilgailuak desinfektatu eta hustea.
• Babes- eta zaintza-eremuak ezartzea.
• Kutsatutako eremuetan animalien eta ibilgailuen mugimenduak kontrolatzea.
• Animalien berrogeialdia taldeetan sartu baino lehen.

PROFILAXI MEDIKOA

Txertaketa proposa daiteke gaixotasuna asko hedatu denean, eta soilik Administrazioaren kontrol ofizial gisa.

Txerto biziak eta inaktibatuak erabili dira AAB kontrolatzeko:

• Birus indargetuak, larruazalpetik edo dermis barnetik ematen direnak; emandako immunitateak 2 urtera arte irauten du.
• Txerto inaktibatuek epe laburreko immunitatea ematen dute, kasurik onenean.

Hala ere, txerto-belaunaldi berri bat garatzen ari dira. Capripoxvirusaren genoma erabiltzen dute bektore gisa hausnarkarien beste patogeno batzuen geneetarako, adibidez, hausnarkari txikien izurriaren eta behi-izurriaren geneak.