Aujeszkyren gaixotasuna edo sasi-amorrua

1. Zer da?

Aujeszkyren gaixotasuna (AG) Varicellovirus generoko birus batek, Alphaherpesvirinae azpifamiliakoa eta Herpesviridae familiakoa, eragindako infekzioa da.

AG osasun- eta ekonomia-arazo larria da mundu-mailako txerri-ustiategientzat.

2. Zeintzuk dira Gaixotzen diren espezieak?

GAk batez ere txerri-espezieari eragiten dio, eta txerriak eta basurdeak birusaren ostalari eta gordailu naturalak dira.

Behiei, ardiei, ahuntzei, katuei eta txakurrei ere eragiten die. Koadro kliniko larria du, eta hilgarria da.

3. Nahitaez aitortu beharreko gaixotasuna da?

Bai, GA OIEren Lurreko Animalientzako Osasun Kodean jasotako gaixotasuna da eta nahitaez aitortu behar da.

4. Zer arrisku eragiten dio osasun publikoari?

GA EZ da ZOONOSIA, eta, beraz, EZ dio gizakiari eragiten, eta EZ da osasun publikorako arrisku handia.

5. Zein banaketa geografiko du?

GA mundu osoan dago banatuta, eta etxeko txerrietan nahiz basurde basatien populazioetan dago.

Gaixotasun hori mundu osoan agertzeari buruzko informazio berriagoa eta zehatzagoa lortzeko, munduko informazio zoosanitarioari buruzko OIEren datu‑basearen interfazea (WAHID) kontsulta daiteke:

WAHID

6. Nola transmititzen eta hedatzen da (epidemiologia)?

Kutsatutako txerrietan, jariakin eta iraizpenen bidez desagerrarazten da bakterioa. Infekzio-iturriak dira listua, esnea, bagina-prepuzio exudatua, semena eta gernua. Transmisioa honelakoa izan daiteke:

• Zuzenean, aho-sudur bidetik, bide genitaletik, enbrioien transferentziatik, bide transplazentariotik eta esnea (edoskitzea) eta kutsatutako produktuak hartzetik.
• Zeharka, bide aerogenotik (aerosolak) edo honako hauen bidez: pentsua, ura, ibilgailuak, botak, arropa, birusarekin kutsatutako bektore mekanikoak (euliak), etab.

Basurdeak ostalari naturala dira, eta birusa latente mantentzen da, edo ugaldu egiten da eta ingurunean zabaltzen da. Transmisioa zuzenekoa izan daiteke (batez ere benereoa, basurdeetatik etxeko txerri emeetara) eta zeharkakoa, kutsatutako fosilen bidez. Hedatzeko arriskua handitzen dute, arrazoi hauengatik:

• Animalia horiek lurraldean distantzia handitan mugitzeko duten gaitasuna.
• Animalia horien sarraski-ohiturek, beste basurde batzuen haragi gordin kutsatua kontsumitzeak, birusa infekzioaren gordailu gisa jarduten duten basurdeen populazioetan mantentzea eragiten dute.

Txakurren kasuan, animalia horiek kutsatutako basurdeekin kontaktu zuzena izateagatik kutsatzen dira normalean, eta, bereziki, ehizan kutsatutako basurdeei egindako hozkadengatik eta/edo horien haragi gordina eta/edo erraiak kontsumitzeagatik. Bi infekzio-bide horiek ohikoak izaten dira basurdeen ehizaldietan; beraz, ehiza-txakurrak dira kutsatzeko arrisku handiena dutenak.

7. Zein dira sintoma klinikoak?

Koadro klinikoa aldatu egiten da kutsatutako animaliaren adinaren eta espezieen arabera. Honela garatzen da:

Txerrietan:

• Animalia gazteagoei gehiago eragiten die. Txerrikumeek, oro har, honako hauek izaten dituzte:
  • Sukarra
  • Jateko gogoa galtzea
  • Zeinu neurologikoak: konbultsioak, paralisia
  • Heriotza 24 eta 36 ordu bitartean. Txerrikume gazteak oso sentikorrak dira, eta heriotza-tasak % 100era iristen dira bizitzako lehen bi asteetan.
• Adinez nagusiagoak direnek, aurrekoez gain:
  • Honako hauek garatzen dituzte, maiz:
    • Arnas-zeinuak, hala nola eztula, doministikuak, arnasketa zaila
    • Gonbitoak
    • 5-10 egunetan sendatu ohi dira.
  • Haurdun dauden emeek abortatu egin dezakete, edo kume ahul eta dardaratiak erditu.
  • Txerri basatiak, oro har, asintomatikoak dira.

Txakurrek, kutsatu eta 2 eta 6 egunen artean honako hauek izan ditzakete:

• • • Zeinurik bereizgarriena bat-bateko azkura da, oso handia, kontrolatu ezina eta birusa sartu zen tokian, normalean aurpegiaren alde batean.
    • Gonbitoak, beherakoak eta jateko gogorik ez.
    • Urduritasuna, azkurak eta hazka konpultsiboa.
    • Portaeraren alterazioak eta uluak.
    • Alterazio neurologikoak, etab.
    • Heriotza lehen sintomak agertzen direnetik 24 ordu baino gutxiagoan gertatzen da.

8. Nola diagnostikatzen da?

Diagnostiko-mota hauek daude:

• Klinikoa: Sintometako bat ere ez da patognomonikotzat jotzen; beraz, susmo klinikoa laborategi-diagnostikoaren bidez baino ezin izango da baieztatu.
• Bereizgarria: amorrua, mukieria edo intoxikazio jakin batzuk.
• Laborategikoa: Aujeszkyren gaixotasuna birusa isolatuz, DNA birala edo antigenoak detektatuz eta serologiaz diagnostikatu daiteke. Serologia ez da baliagarria txerriak ez diren beste espezie batzuentzat; animalia horiek askotan hil egiten dira erantzun immunologikoa sortu aurretik.

9. Nola prebenitzen eta kontrolatzen da?

TXERTAKETA:

GA kontrolatu, prebenitu eta desagerrarazteko, funtsezkoa da txertaketa.

Badira DNAtik eratorritako txerto bizi birkonbinatzaileak, ezabatutako geneekin edo ezabatze naturalekin, glukoproteina espezifikorik ez dutenak (gG, gE edo gC). Horri esker, txertoen antigorputzak eta kutsaketa naturala bereiz daitezke. Gomendio orokorra ustiategiko animalia guztiei txertoa jartzea da.

USTIATEGIKO PREBENTZIO-NEURRIAK:

Babes-neurriak dira, besteak beste:

• Animalia berriak isolatzea eta horiei probak egitea.
• Higiene- eta biosegurtasun-neurri zorrotzak:
  • Kutsatutako fomitekiko, pertsona edo animalia ibiltariekiko kontaktua prebenitzeko, karraskariak eta txoriak barne.
  • Etxeko urdaldeak eta txerri basatiak bereiztea, “inguraketa bikoitza”ren bidez.
  • Garbiketa eta desinfekzioa: GABa ortofenifenolekiko eta amonio kuaternarioaren konposatuekiko sentikorra da. Halaber, inaktibatu egiten da eguzki-argiaren, lehortzearen eta tenperatura altuen eraginez.

Aujeszkyren gaixotasunari buruzko informazioa- OMSA

Aujeszkyren gaixotasunari buruzko informazioa- MAPA

Aujeszkyren gaixotasunari buruzko informazioa-CDC 

Real Decreto 360/2009 por el que se establecen las bases del programa nacional coordinado de lucha, control y erradicación de la enfermedad de Aujeszky.

El Reglamento (UE) 2016/429 del Parlamento Europeo y del Consejo, de 9 de marzo de 2016, relativo a las enfermedades transmisibles de los animales y por el que se modifican o derogan algunos actos en materia de sanidad animal («Legislación sobre sanidad animal»). La EA se incluye en el anexo II como una de las enfermedades objeto de aplicación del Reglamento

El Reglamento de Ejecución (UE) 2018/1882 de la Comisión, de 3 de diciembre de 2018 relativo a la aplicación de determinadas normas de prevención y control a categorías de enfermedades enumeradas en la lista y por el que se establece una lista de especies y grupos de especies que suponen un riesgo considerable para la propagación de dicha enfermedad de la lista. La EA aparece categorizada como C+D+E, siendo por tanto de aplicación medidas para prevenir su difusión hacia otras regiones libres de la UE, medidas de prevención durante los movimientos y medidas de vigilancia.

El Reglamento Delegado (UE) 2020/687 de la Comisión, de 17 de diciembre de 2019, por el que se completa el Reglamento (UE) 2016/429 del Parlamento Europeo y del Consejo en lo referente a las normas relativas a la prevención y el control de determinadas enfermedades de la lista.

El Reglamento Delegado (UE) 2020/688 de la Comisión, de 17 de diciembre de 2019, por el que se completa el Reglamento (UE) 2016/429 del Parlamento Europeo y del Consejo en lo referente a los requisitos zoosanitarios para los desplazamientos dentro de la Unión de animales terrestres y de huevos para incubar.

El Reglamento Delegado (UE) 2020/689 de la Comisión, de 17 de diciembre de 2019, por el que se completa el Reglamento (UE) 2016/429 del Parlamento Europeo y del Consejo en lo referente a las normas de vigilancia, los programas de erradicación y el estatus de libre de enfermedad con respecto a determinadas enfermedades de la lista y enfermedades emergentes.

El Reglamento Delegado UE) 2020/692 de la Comisión, de 30 de enero de 2020, que contempla el Reglamento (UE) 2016/429 del Parlamento Europeo y del Consejo en lo referente a las normas para la entrada en la Unión, y para el desplazamiento y la manipulación tras la entrada, de las partidas de determinados animales, productos reproductivos y productos de origen animal.

El Reglamento de Ejecución(UE) 2020/2002 de la Comisión, de 7 de diciembre de 2020, por el que se establecen normas de desarrollo del Reglamento (UE) 2016/429 del Parlamento Europeo y del Consejo relativas a la notificación a la Unión y al envío de informes a la Unión sobre enfermedades de la lista, al sistema informático de información, así como a los formatos y los procedimientos de presentación y envío de informes relacionados con los programas de vigilancia y erradicación de la Unión y con la solicitud de reconocimiento del estatus de libre de enfermedad.