Gaixotasun hemorragiko epizootikoa

1. Zer da?

Gaixotasun Hemorragiko Epizootikoa (GHE) Reoviridae familiako Orbivirus generoko ARN birus batek eragiten duen infekzioa da. Gaixotasun biriko infekziosoa da, baina ez da kutsakorra. Culicoides generoko bektoreek transmititzen dute, eta etxe‑hausnarkariei eta hausnarkari basatiei eragiten die.

Behi-aziendan sintoma kliniko moderatuak eta automugatzaileak eragin ditzake bi astez gutxi gorabehera. Ardi-azienda infekzioarekiko minbera da, baina gaixotasun klinikoarekiko ez oso minbera, eta ahuntz‑azienda ia ez da minbera.

Oreinei larriki eragiten die gaixotasuna da, eta, era berean, adarzabalei eta orkatzei eragin ahal die. Ipar Amerikan oreinek, batik bat isats zuriko oreinek, izan dezaketen gaixotasun garrantzitsuena da.

Behi-aziendan honako sintoma hauek dokumentatu dira: sukarra, anorexia, disfagia, ahuldura, estomatitis ultzeraduna, herrentasuna, arnas zailtasuna, eta errapeko eritema.

2. Zeintzuk dira Gaixotzen diren espezieak?

Ostalariak hausnarkari basatiak eta behi-azienda dira. Oreinei larriki eragiten die gaixotasuna da, eta, era berean, adarzabalei eta orkatzei eragin ahal die.

Ardi, ahuntz eta kamelidoek ere infekzioa izan dezakete, baina normalean ez dute gaixotasun nabarmenik izaten.

3. Nahitaez aitortu beharreko gaixotasuna da?

Bai, GHE OMSAren Animalia Lehortarren Osasun Kodean dagoen gaixotasuna da eta nahitaez aitortu beharrekoa da.

4. Zer arrisku eragiten dio osasun publikoari?

GHE EZ da ZOONOSI bat; hortaz, EZ dio gizakiari eragiten eta EZ da arrisku handia osasun publikorako.

5. Zein banaketa geografiko du?

GHE Ipar Amerikan, Afrikan, Asian eta Australian aurki dezakegu. Duela gutxi, lehen aldiz, fokuak antzeman dira Europan.

Gaixotasunak mundu osoan duen agerraldiari buruzko informazio berriagoa eta eguneratuagoa jaso nahi izanez gero, OIEk munduko informazio zoosanitarioari buruz duen datu-basearen interfazea kontsultatu daiteke (WAHIS)

6. Nola transmititzen eta hedatzen da (epidemiologia)?

Abere-talde batean transmisio-bidea zeharkakoa da, bektore biologikoen, Culicoides generoko eltxoen ziztaden bidez.

7. Zein dira sintoma klinikoak?

Espezie minberetan, GHEren birusak mihi urdinaren gaitzak eragiten duen infekzioaren antzeko zeinu klinikoak dituen gaixotasun eragin dezake. Oro har, behi-aziendan sintoma kliniko moderatuak eta automugatzaileak eragin ditzake bi astez gutxi gorabehera. Ardi-azienda infekzioarekiko minbera da, baina gaixotasun klinikoarekiko ez oso minbera, eta ahuntz‑azienda ia ez da minbera.

Inkubazio-aldia oreinetan, ziztadaren ondoren, 5 eta 10 egun artekoa da.

Koadro klinikoak honako forma kliniko hauek izan ditzake:

• Forma hiperakutua: Isats zuriko oreina (Odocoileus virginianus) forma honek gehien eragiten duen espeziea da. Honako sintoma hauek izaten ditu:
  • Sukarra
  • Anorexia
  • Arnas zailtasuna eta irensteko zailtasuna.
  • Edema handia buruan eta lepoan. Hantura ere ager daiteke mihian eta konjuntibetan.
• Forma akutuan edo klasikoan, zeinu kliniko horiek honako hauek gara ditzakete:
  • Hemorragiak ehun askotan (besteak beste, larruazalean eta bihotzean)
  • Ultzerak edo urradura mihian, hortz-kuxinean, ahosabaian, errumenean eta abomasoan.

Forma akutuan zein hiperakutuan oso ohikoa da hilkortasun-indizea altua izatea.

8. Nola diagnostikatzen da?

Honako diagnostiko-mota hauek daude:

Klinikoa: Ardi-aziendak, batik bat udara amaieran eta udazkenean, sukarra, herrentasuna, ahoko urradurak edo irensteko zailtasuna badu Ibaraki gaixotasuna edo GHE duela susmatu behar da.

Diferentziala: Behien beherako birala/mukosen gaixotasuna, behien infekziozko errinotrakeitisa, estomatitis besikularra, mihi urdinaren gaitz gaiztoa eta behien sukar iragankorra.

Laborategikoa: GHEBk eragindako infekzioaren behin betiko diagnostikoa egiteko, laborategiko proba espezifikoak erabili behar dira. Honako hauen bidez diagnostika daiteke:

• Agente kausala identifikatzea: birusa kultibo zelularrean isolatzea, animalia biremikoen odoletik edo ehun-laginetatik abiatuta, besteak beste, infektatutako kanalen barea, birika edo gongoil linfatikoa, eta Culicoides sp‑rena. Halaber, azido nukleikoa alderantzizko PCR probaren bidez hauteman daiteke.
• Serologia: ELISA, birusaren neutralizazioa, osagaiaren finkapena, agar-geleko immunodifusioa.

9. Nola prebenitzen eta kontrolatzen da?

EZ dago tratamendurik GHErentzat.

Profilaxi sanitarioa:

Infekzioa ekiditeko kontrol sanitarioko neurriak bektorea kontrolatzera bideratuta egongo lirateke, hala nola:

• Intsektizidak edo larbizidak aplikatzea, Culicoides-en ugalketa-eremuak murrizteko
• Infekzioaren arriskua murritz dezaketen intsektu-uxagarriak erabiltzea.

Profilaxi medikoa:

Zenbait txerto daude itxian hazitako orein basatientzat EEBBetan, eta txerto bat garatu da behi‑aziendarentzat Japonian. Txerto autogeno inaktibatuak ere prestatu dira, kaltetutako eremuetako animalia gaixoen edo hilen GHEB anduietatik abiatuta.