Gaixotasun hemorragiko epizootikoa

LABURPENA

Gaixotasun Hemorragiko Epizootikoa (GHE) gaixotasun biriko infekziosoa da, baina ez da kutsakorra. Reoviridae familiako Orbivirus generoko ARN birus batek eragiten du. Culicoides generoko bektoreek transmititzen dute, eta, batik bat, etxe‑hausnarkariei eta hausnarkari basatiei eragiten die. Gaixotasun horrek larriki eragiten die oreinei, eta adarzabalei eta orkatzei ere eragin ahal die.

Nahitaez aitortu beharreko animalia gaixotasuna da eta EZ die pertsonei eragiten.

Behi-aziendaren koadro klinikoak klinika moderatua du: sukarra, anorexia, aurpegiko edema (batez ere konjuntiboa), begiko eta/edo sudurreko deskarga, listu-jarioa, disnea, eritema edo muturraren ezkata kentzea, herrena eta errapearen eritema. Ardi-aziendak infekzioa jasan dezake, baina gutxi gaixotasun klinikoa, eta ahuntz-aziendak oso gutxi.

Abere-talde batean transmisio-bidea zeharkakoa da, bektore biologikoen, Culicoides generoko eltxoen ziztaden bidez. Egiaztatzeko, laborategiko diagnostikoa egin behar da.

Gaixotasuna prebenitzeko, bektorea kontrolatu behar da (intsektizidak, uxagarriak…), eta badira eremu kaltetuenetan hausnarkari basatiei eta etxe-hausnarkariei jartzen zaizkien txertoak. Hala ere, Europar Batasunean ez dago baimendutako txertorik.

GHE Ipar Amerikan, Afrikan, Asian eta Australian aurki dezakegu. Duela gutxi, lehen aldiz, fokuan antzeman dira Europan.

1. Zer da?

Gaixotasun Hemorragiko Epizootikoa (GHE) Reoviridae familiako Orbivirus generoko ARN birus batek eragiten duen infekzioa da. Gaixotasun biriko infekziosoa da, baina ez da kutsakorra. Culicoides generoko bektoreek transmititzen dute, eta etxe‑hausnarkariei eta hausnarkari basatiei eragiten die.

Behi-aziendan sintoma kliniko moderatuak eta automugatzaileak eragin ditzake bi astez gutxi gorabehera. Ardi-azienda infekzioarekiko minbera da, baina gaixotasun klinikoarekiko ez oso minbera, eta ahuntz‑azienda ia ez da minbera.

Oreinei larriki eragiten die gaixotasuna da, eta, era berean, adarzabalei eta orkatzei eragin ahal die. Ipar Amerikan oreinek, batik bat isats zuriko oreinek, izan dezaketen gaixotasun garrantzitsuena da.

Behi-aziendan honako sintoma hauek dokumentatu dira: sukarra, anorexia, disfagia, ahuldura, estomatitis ultzeraduna, herrentasuna, arnas zailtasuna, eta errapeko eritema.

2. Zeintzuk dira Gaixotzen diren espezieak?

Ostalariak hausnarkari basatiak eta behi-azienda dira. Oreinei larriki eragiten die gaixotasuna da, eta, era berean, adarzabalei eta orkatzei eragin ahal die.

Ardi, ahuntz eta kamelidoek ere infekzioa izan dezakete, baina normalean ez dute gaixotasun nabarmenik izaten.

3. Nahitaez aitortu beharreko gaixotasuna da?

Bai, GHE OMSAren Animalia Lehortarren Osasun Kodean dagoen gaixotasuna da eta nahitaez aitortu beharrekoa da.

4. Zer arrisku eragiten dio osasun publikoari?

GHE EZ da ZOONOSI bat; hortaz, EZ dio gizakiari eragiten eta EZ da arrisku handia osasun publikorako.

5. Zein banaketa geografiko du?

GHE Ipar Amerikan, Afrikan, Asian eta Australian aurki dezakegu. Duela gutxi, lehen aldiz, fokuak antzeman dira Europan.

Gaixotasunak mundu osoan duen agerraldiari buruzko informazio berriagoa eta eguneratuagoa jaso nahi izanez gero, OIEk munduko informazio zoosanitarioari buruz duen datu-basearen interfazea kontsultatu daiteke (WAHIS)

5. Zein banaketa geografiko du?

Abere-talde batean transmisio-bidea zeharkakoa da, bektore biologikoen, Culicoides generoko eltxoen ziztaden bidez.

6. Nola transmititzen eta hedatzen da (epidemiologia)?

Culicoides sp.

Bektorea

Abere-talde batean transmisio-bidea zeharkakoa da, bektore biologikoen, Culicoides generoko eltxoen ziztaden bidez.

Argazkia: Flickr – Christophe Quintin – Culicoides sp. (groupe obsoletus ?) Creative Commons — Attribution-NonCommercial 2.0 Generic — CC BY-NC 2.0

7. Zein dira sintoma klinikoak?

Espezie minberetan, GHEren birusak mihi urdinaren gaitzak eragiten duen infekzioaren antzeko zeinu klinikoak dituen gaixotasun eragin dezake. Oro har, behi-aziendan sintoma kliniko moderatuak eta automugatzaileak eragin ditzake bi astez gutxi gorabehera. Ardi-azienda infekzioarekiko minbera da, baina gaixotasun klinikoarekiko ez oso minbera, eta ahuntz‑azienda ia ez da minbera.

Inkubazio-aldia oreinetan, ziztadaren ondoren, 5 eta 10 egun artekoa da.

Koadro klinikoak sintoma hauek izan ditzake:

  • Sukarra
  • Anorexia
  • Aurpegiko edema (batez ere konjuntiboa)
  • Ahoko mukosako lesioak, mihiaren hantura eta listua
  • Begiko eta/edo sudurreko deskarga
  • Listu-jarioa
  • Disnea
  • Eritema 
  • Eritema edo muturra ateratzea
  • Errotzaren hanturak eragindako herrenak
  • Errapearen eritema.
  • Beherako hemorragikoa,
  • Abortuak
Argazkia: Erosive lesion on pulvinus dentalis of cow seropositive for epizootic hemorrhagic disease virus (Jatorria; CDC-EID)

8. Nola diagnostikatzen da?

Honako diagnostiko-mota hauek daude:

  • Klinikoa: Ardi-aziendak, batik bat udara amaieran eta udazkenean, sukarra, herrentasuna, ahoko urradurak edo irensteko zailtasuna badu Ibaraki gaixotasuna edo GHE duela susmatu behar da.
  • Diferentziala: Behien beherako birala/mukosen gaixotasuna, behien infekziozko errinotrakeitisa, estomatitis besikularra, mihi urdinaren gaitz gaiztoa eta behien sukar iragankorra.
  • Laborategikoa: GHEBk eragindako infekzioaren behin betiko diagnostikoa egiteko, laborategiko proba espezifikoak erabili behar dira. Honako hauen bidez diagnostika daiteke:
    • Agente kausala identifikatzea: birusa kultibo zelularrean isolatzea, animalia biremikoen odoletik edo ehun-laginetatik abiatuta, besteak beste, infektatutako kanalen barea, birika edo gongoil linfatikoa, eta Culicoides sp‑rena. Halaber, azido nukleikoa alderantzizko PCR probaren bidez hauteman daiteke.
    • Serologia: ELISA, birusaren neutralizazioa, osagaiaren finkapena, agar-geleko immunodifusioa.

9. Nola prebenitzen eta kontrolatzen da?

EZ dago tratamendurik EHErentzat, baina osasun-agintariek tratamendu sintomatikoa gomendatzen dute.

OSASUN PROFILAXIA

Infekzioa saihesteko osasun-kontroleko neurriak borroka bektoriala dira, hauen bidez:

  • Intsektizidak edo larbizidak aplikatzea (hazkuntza-eremu posibleak kontrolatzeko), animalietan, garraiobideetan eta instalazioetan kulikoideen ugalketa-eremuak murrizteko.
  • Intsektuen uxagarriak erabiltzea, infekzio-arriskua gutxitu baitezakete.
  • Ustiategian sartu eta irten ondoren, ibilgailuen garbiketa, desinfekzioa eta desintsektazioa indartzea.

Behi-azienden ustiategiak maneiatzeko jardunbide egokiak:

EHEk abeltzaintzan duen eragina murrizten saiatzeko, honako jarduera hauek gomendatzen dira:

  • Animalien eguneroko ikuskapena, batez ere ekoizpen-sistema estentsiboetan.
  • Artaldea egoera sanitario orokorrean mantentzea.
  • Borroka bektorialeko jarduerak egitea.
  • Gaixotasunarekin bateragarria den sintomatologia detektatuz gero:
  • Arreta goiztiarra, klinikoki kaltetutako animaliek egunero ura eta elikadura izango dutela ziurtatuz, animaliek gorputz-egoera gal ez dezaten.
  • Albaitariaren tratamendua ahalik eta lasterren sintomak hasten direnetik, albaitariak ale bakoitzarentzat egindako indikazio eta preskripzio indibidualizatuei jarraituz, bere egoera klinikoaren arabera.

PROFILAXI MEDIKOA

Gaur egun, EBn ez dago gaixotasun horren aurkako txertorik.

AEBn itxian bizi diren orein basatietan erabiltzeko txertoak daude, eta Japonian behientzako txerto bat garatu da. Era berean, txerto automatiko inaktibatuak prestatu dira, kaltetutako eremuetan gaixorik edo hilda dauden animalietatik datozen IBILGAILUaren anduietatik abiatuta.

10. Erreferentziak eta legeria

El Reglamento de Ejecución (UE) 2018/1882 de la Comisión, de 3 de diciembre de 2018 relativo a la aplicación de determinadas normas de prevención y control a categorías de enfermedades enumeradas en la lista y por el que se establece una lista de especies y grupos de especies que suponen un riesgo considerable para la propagación de dicha enfermedad de la lista. La DNC aparece categorizada como A+D+E, siendo por tanto de aplicación medidas inmediatas para su erradicación ante su detección, medidas de prevención durante los movimientos y medidas de vigilancia.

El Reglamento Delegado (UE) 2020/687 de la Comisión, de 17 de diciembre de 2019, por el que se completa el Reglamento (UE) 2016/429 del Parlamento Europeo y del Consejo en lo referente a las normas relativas a la prevención y el control de determinadas enfermedades de la lista.

El Reglamento Delegado (UE) 2020/688 de la Comisión, de 17 de diciembre de 2019, por el que se completa el Reglamento (UE) 2016/429 del Parlamento Europeo y del Consejo en lo referente a los requisitos zoosanitarios para los desplazamientos dentro de la Unión de animales terrestres y de huevos para incubar.

El Reglamento Delegado (UE) 2020/689 de la Comisión, de 17 de diciembre de 2019, por el que se completa el Reglamento (UE) 2016/429 del Parlamento Europeo y del Consejo en lo referente a las normas de vigilancia, los programas de erradicación y el estatus de libre de enfermedad con respecto a determinadas enfermedades de la lista y enfermedades emergentes.

El Reglamento Delegado UE) 2020/692 de la Comisión, de 30 de enero de 2020, que contempla el Reglamento (UE) 2016/429 del Parlamento Europeo y del Consejo en lo referente a las normas para la entrada en la Unión, y para el desplazamiento y la manipulación tras la entrada, de las partidas de determinados animales, productos reproductivos y productos de origen animal.

El Reglamento de Ejecución (UE) 2020/2002 de la Comisión, de 7 de diciembre de 2020, por el que se establecen normas de desarrollo del Reglamento (UE) 2016/429 del Parlamento Europeo y del Consejo relativas a la notificación a la Unión y al envío de informes a la Unión sobre enfermedades de la lista, al sistema informático de información, así como a los formatos y los procedimientos de presentación y envío de informes relacionados con los programas de vigilancia y erradicación de la Unión y con la solicitud de reconocimiento del estatus de libre de enfermedad.

Eguneratze data: