Paratuberkulosia (Johneren gaixotasuna)

1. Zer da?

Hesteetako gaixotasun kroniko kakektizatzailea da, eta, batez ere, esne‑hausnarkariei eragiten die.  Johneren gaixotasuna izenaz ere ezagutzen da.

Mycobacterium avium bakterioak eragiten du, zehazki paratuberculosis azpiespezieak (M. paratuberculosis).

Paratuberkulosia osasun- eta ekonomia-arazo larria da mundu-mailako abeltzaintza‑ustiategientzat.

2. Zeintzuk dira Gaixotzen diren espezieak?

Batez ere etxeko eta basoko hausnarkariei eragiten die, eta bereziki esne-aziendari:

• Behiak
• Ardiak
• Ahuntzak

Gatibu eta aske dauden basoko hausnarkarietan ere antzeman da, bai eta orojale eta haragijaleetan ere, hala nola untxi basatiak, azeriak, erbinudeak, txerriak eta gizakiak ez diren primateak.

3. Nahitaez aitortu beharreko gaixotasuna da?

Bai, OMSAri eta Europar Batasunari nahitaez aitortu beharreko gaixotasuna da.

4. Zer arrisku eragiten dio osasun publikoari?

Bakterioak animalia-jatorriko elikagaiak kutsa ditzake, eta antzeko gaixotasun bat duten pertsonetan dago (Crohnen gaixotasuna); beraz, litekeena da elikagaiek transmititutako infekzio zoonotiko bat izatea.

5. Zein banaketa geografiko du?

PTBCk banaketa globala du.

Bakterioak beroa, hotza eta lehorketa jasaten ditu, eta denbora luzez iraun dezake bizirik lurrean (urtebete baino gehiago) eta are gehiago uretan.

Gaixotasun hori mundu osoan agertzeari buruzko informazio berriagoa eta zehatzagoa lortzeko, munduko informazio zoosanitarioari buruzko OIEren datu‑basearen interfazea (WAHID) kontsulta daiteke:

WAHID

6. Nola transmititzen eta hedatzen da (epidemiologia)?

Bakterioa kutsatutako animalien gorozkietan iraizten da batez ere, eta neurri txikiagoan oritz eta esnean.

Ingurumen-faktoreekiko erresistentea da, eta urtebete baino gehiago iraun dezake larreetan. Biziraupen luzeagoa du uretan, lurrean baino.

Kutsadura-iturriak eginkariak, oritza eta esnea, umetokia, semena eta giroa dira.

Transmisioa zeharkakoa izaten da animalia horiek sartzen badira, honako hauen bidez:

• Uzki-aho bidez: animalia gazteak elikatzean kutsatzen dira kutsatutako titiburuekin eradoskitzean, edo esnea, pentsu solidoak edo ur kutsatua hartzean.
• Umetoki barruan:infekzioa animalia ernalduaren bidez ere transmiti daiteke, fetua kutsatuz.

7. Zein dira sintoma klinikoak?

Infekzioa jaio ostean hartzen da, eta zeinu klinikoak, batez ere, heldutasun sexualean garatzen dira.

Koadro klinikoaren garapena:

• Fase subklinikoa, non eramaile asintomatikoak transmisio-iturri garrantzitsu diren; izan ere, eginkarietan dagoen eduki bakterianoa sintoma klinikoak agerikoak izan aurretik baitago.
• Fase klinikoa, non honako zeinu kliniko hauek agertzen diren:
  • Enteritis kronikoa.
  • Aldizkako beherako kronikoa.
  • Pixkanakako argaltzea.
  • Esne-ekoizpena gutxitzea.
  • Beheko masailezurreko edema ere eragin dezake.

Sintomak pixkanaka-pixkanaka larriagotzen dira eta malnutrizio- eta ahultze-egoera eragiten dute, eta, azkenik, heriotza.

8. Nola diagnostikatzen da?

Diagnostiko mota hauek daude:

• Klinikoa: zeinu klinikoak detektatuz eta agindutako laborategiko proben bidez egiaztatuta. Diagnostiko diferentzialak barne hartzen ditu parasitismo gastrointestinala, peritonitisa, giltzurrunetako amiloidosia, linfosarkoma, giltzurrun-gutxiegitasuna, salmonellosi kronikoa eta beste gaixotasun infekzioso kroniko batzuk, kobrearen eskasia eta desnutrizioa.
• Laborategikoa: eginkarietan edo ehunetan mikroorganismoa detektatuz PCR bidez (gaur egun erabiltzen den metodo nagusia).

9. Nola prebenitzen eta kontrolatzen da?

Ez dago tratamendu terapeutikorik gaixotasun honetarako.

Honako hauek osatzen dituzte kontrol-neurriak:

• Gaixotasuna egiaztatuz gero, kutsatzeko arriskua murrizteko:
  • Erditze-eremuek simaurrik gabe egon behar dute.
  • Txahalak, antxumeak edo arkumeak jaio eta berehala bereiziko dira amarengandik.
  • Edoskitze artifiziala oritz pasteurizatuarekin (edo gaixotasunik gabeko oritz egiaztatuarekin).
  • Helduengandik bereizita haztea, gutxienez urtebete egin arte.
• Helduentzako errutinazko proben programa, animalia berriak barne, kutsatutako animaliak identifikatu eta ezabatzeko.

Txerto batzuk badaude gaixotasun honetarako, baina haien erabilera mugatuta dago. Txahal gazteak txertatzeak gaixotasunaren eragina gutxitzen laguntzen du, baina ez du eragozten gaitza zabaltzea edo taldean kasu berriak sortzea. Txertaketak oztopatu egin ditzake kutsatutako animaliak detektatzean eta ondoren ezabatzean oinarritutako desagerrarazte-programak, eta paratuberkulosiaren aurkako txertaketak, bereziki, behien tuberkulosia detektatzeko probetan ere eragin dezake.

Osasun- eta kudeaketa-jardunbide egokiak, animalia gazteek organismoan duten esposizioa mugatzeko. Oro har, animalien estabulazioetan uzki-kutsadura murriztea, pentsu- eta ur-iturriak gorago jartzea.

Información sobre la paratuberculosis- OMSA

Información sobre la paratuberculosis- Manual Merck

Información sobre la paratuberculosis-CDC 

Real Decreto 779/2023, por el que se establece la lista de las enfermedades de los animales de declaración obligatoria y se regula su notificación.

Reglamento (UE) 2016/429 del Parlamento Europeo y del Consejo de 9 de marzo de 2016 relativo a las enfermedades transmisibles de los animales y por el que se modifica o derogan algunos actos en materia de sanidad animal, donde enumera en su artículo 5 y en su anexo II, las enfermedades animales objeto de medidas de prevención y control.

Reglamento de Ejecución (UE) 2020/2002 de la Comisión de 7 de diciembre de 2020 por el que se establecen normas de desarrollo del Reglamento (U) 2016/429 del Parlamento Europeo y del Consejo relativas a la notificación a la Unión y al envío de informes a la Unión sobre enfermedades de la lista, al sistema informático de información, así como a los formatos y los procedimientos de presentación y envío de informes relacionados con los programas de vigilancia y erradicación de la Unión y con la solicitud de reconocimiento del estatus de libre de enfermedad.