Lehorreko ornogabeak (Intsektuak)

Europar Batasuneko araudian ezarritako fabrikazio- eta erabilera-baldintzen arabera, intsektuak hazi ahal dira proteina eraldatua ekoizteko. Xede horrez, intsektu biziak, hoztuak, izoztuak edo beste prozesatu batzuen mende daudenak (adibidez, deshidratazioa) erabili ahal dira, maskotak eta larrugintzako espezieak edo beste espezie batzuk (zoologiko-espezieak, adibidez) elikatzeko.

Giza elikadurarako intsektuak hazi daitezke, baina, Espainian merkaturatu ahal izateko, Europako Batzordeak egiteke dauden baimen orokorrak onartu edo baimena aurretiaz eskatu (eta onartu) beharko du, Elikagai Berrien Araudiaren arabera.

Horrez gain, EBn kontsumitu ezin diren intsektu-espezieak hazi litezke (bai gizakien bai animalien elikadurarako), baldin eta ekoizpen guztia hirugarren herrialdeetara esportatzeko erabiltzen bada soilik (eta herrialde inportatzaileak ezarritako baldintzak betetzen badira).

Bestalde, intsektuak edo lehorreko beste ornogabe batzuk hazi daitezke, gizakien edo animalien elikadura ez den beste erabilera batzuetarako, hala nola arrantzarako beita, polinizagailuak, izurriteen kontrola, ongarriak…

Nolanahi ere, biodibertsitateari buruzko araudia eta ustiapen horiek ingurumenean duten eragina aintzat hartu beharko dira. Erabilitako espezieak aztertu beharko dira, bai eta horiek gordetzen dituzten instalazio motak, ihesak ez daudela ziurtatzeko.

Intsektuak hazten dituzten ustiategiak animalia-ustiategitzat hartzen dira; hortaz, agintari eskudunaren aurretiazko baimena izan beharko dute, eta horien autonomia-erkidegoan erregistratuta egon beharko dute.

Intsektuak Abeltzaintza Ustiategien Erregistroari buruzko 479/2004 Errege Dekretuaren I. eranskinean berariaz aipatzen ez diren arren, ekoizpenerako animaliatzat hartu behar dira, eta, horregatik, erregistro autonomikoetan inskribatuta egon beharko lukete.

Jardueraren hasiera autonomia erkidegoko agintari eskudunak baimendu behar du, eta REGAn inskribatu beharko da, honako nahitaezko datu hauek gehituta:

• REGA kodea
• Ustiategiaren titularra
• Osasun-erantzuleak
• Ustiategi mota (Ekoizpen mota, erreprodukzio mota eta mota berezikoa)
• Espezieak eta espezie taldeak (Ornogabeen taldearen barnean, espezie zehatza adierazi beharko da)
• Egoera
• Kokagune nagusiari buruzko datuak
• Koordenatu geografikoak (kokapen nagusia eta bigarren mailakoak)

Ustiategian bertan animalien proteina eraldatuak (PAT) ekoizten badira eta horiek akuikultura animalien pentsuak osatzeko erabiltzen badira, SANDACH eraldatze-leku izateko baimena izan beharko du.

Horrez gain, produktuak animalia-elikadurara bideratuta badaude, SILUMen erregistratu beharko da.

Nahiz eta ez dagoen horrelako ustiapenekiko antolamendu espezifikorako araudirik, horietan biosegurtasun eta higiene arloetako gutxieneko baldintza batzuk eskatu beharko dira:

• Ustiapena eremu mugatu batean kokatuko da.
• Sarrerak edo sarrerek ixteko aukera izan beharko dute eta behar bezala mugatuta egon beharko dira. Sarrera horiek itxita egongo dira, baimendutako langile edo ibilgailuak sartu eta ateratzerakoan izan ezik.
• Sarrerek pedilubio bat edo eremura sartzeko antzeko eraginkortasuna duen edozein baliabide izan beharko dute. Era berean, langile eta bisitarien oinetakoak desinfektatzeko sistema egoki bat edo horren baliokide bat izan beharko du nabean sartzean.
• Ustiapenak baliabideak izango ditu, ahal dela, gaixotasun-bektore izan daitezkeen intsektuak sartzea ekiditeko. Gainera, intsektuak instalazioetatik ateratzea ahalbidetu beharko du, bereziki espezie aloktonoak badira.
• Instalazioak eta ekipamenduak egokiak izango dira hazten ari diren espezieen baldintzekiko: erabiltzeko materialen eta horien banaketari dagozkion baldintzak. Horiek mantentze-egoera onean gorde beharko dira eta garbiketa eta desinfekzio periodikoak izan beharko dituzte. Eraikuntza, instalazio, tresna eta ekipoen antolamenduak une oro ahalbidetuko dute garbiketa eta desinfekzio eraginkorra izatea.
• Ustiapenek garbiketa eta maneiurako tresnak izan beharko dituzte, baita ustiapenaren erabilera esklusiborako arropa eta oinetakoak ere, langile zein bisitarientzako.
• Bisitak behar-beharrezkoak direnetara mugatu beharko dira eta ustiapenera egiten diren bisiten kontrol eraginkorra gauzatu beharko da. Horretarako, bisitaren ordua eta data eta pertsonen identifikazioa jaso beharko da, albaitariak direnak aintzat hartuta eta ibilgailuen jatorria adierazita.
• Animaliak edo horien produktuak garraiatzen diren gailuak erraz garbitu eta desinfektatzeko materialekoak izango dira, edo erabilera bakarrekoak.
• Ekoizpen/hazkuntza eremuetako substratua aldatzeko aldizkotasuna egokiena izan beharko da nahi gabeko organismoak ez sortzeko eta ondoko eremuak ez kutsatzeko.
• Ustiapenak kalitate higienikoko ura hornitzea bermatuko duten gailuak izango ditu.
• Ustiapenak nahikoa leku eta baliabide egokiak dituzten espazioak izan beharko ditu, intsektuak beren bizi-zikloaren faseetan intsektuak bereizteko edo intsektuen espezie ezberdinak bereizteko.
• Ustiapenak bereizketa fisiko bat izango du ekoizpen, hilketa, eta, bidezkoa bada, ontziratze/biltegiratze eremuen artean.
• Ustiapenak eremu seguru eta babestu bat izango du, behar bezala seinaleztatua, albaitari-sendagaiak eta sendagai-pentsuak zein produktu biozida, fitosanitarioak eta zoosanitarioak edo garbiketakoak gordetzeko.

Akuikulturako animaliak elikatzeko, intsektu-espezie jakin batzuetatik eratorritako animalia-proteina eraldatua (EAP) erabili ahal da. Halaber, intsektu horiek baserriko animalia gisa ezartzen dira.

Larrugintzako animaliak ez diren baserriko animalien elikadurari dagokionez, pentsuak honako intsektu hauetatik atera daitezke:

• Euli soldatu beltza (Hermetia illucens)*
• Ohiko eulia (Musca domestica)*
• Irin-harra (Tenebrio molitor)*
• Ohe-kakalardoa (Alphitobius diaperinus)*
• Etxeko kilkerra (Acheta domesticus)*
• Kilker marraduna (Gryllodes sigillatus)*
• Bi koloreko kilkerra (Gryllus assimilis)*
• Zeta-harra (Bombyx mori)**

Uretako eta lurreko ornogabeak, gizakientzako edo animalientzako espezie patogenoenak izan ezik, eraldatutako animalia-azpiproduktutzat har daitezke (3. kategoriako materiala).

Larrugintzako animalien elikadurarako, intsektu lehorrak erabili ahal dira, gizakientzat edo animalientzat patogenoak diren espezieetakoak izan ezik.

Intsektu lehorrak maskotentzako osagarri mastekagarri gisa merkaturatu ahal dira.

Hildako, izoztutako edo hoztutako intsektuak elikagai gordin ez prozesatutzat hartzen dira, eta, hasiera batean, ez dago berariaz debekatuta etxeko animaliak elikatzeko erabiltzea.

Gaur egungo legediak ez du berariaz arautzen intsektu bizien, izoztuen, freskoen edo deshidratatuen erabilera, adibidez, animalien elikadurarako.

Honako hau aintzat hartu beharko litzateke:

• Erabiltzen diren intsektuak horiek kontsumitzen dituzten animalientzat eta pertsonentzat patogenoak ez diren espezieetakoak izan beharko lirateke, eta ezin dira espezie babestukoak izan.
• Animalien elikadurarako produktuak merkaturatzeko eta etiketatzeko araudia betez merkaturatu behar dira, bai eta, hala badagokio, aplikatzen diren adierazpenak betez ere, zeinak lurreko ornogabeen kasuan animalien elikadurarako lehengaien katalogoan ezartzen diren.
• Hazkuntza kontrolatuko animaliak izan beharko lirateke, animaliak elikatzeko baimendutako produktuekin elikatuak.
• Intsektu biziak ezingo lirateke hartu azpiproduktu gisa, eta, beraz, horien erabilera animalien elikaduran ez litzateke egongo azpiproduktuen araudiaren betekizunen menpe.

Intsektuen (eta beste ornogabe batzuen) hazkuntza debekatuta dago elikadurakoak ez diren beste xede batzuetarako; hortaz, animalia horiek hainbat xedetarako haztera dedikatzen diren ustiategiak egon daitezke, horien artean arrantzarako beita, polinizazioa, ongarriak, izurriteen kontrola, etab.

Intsektuak “elikagai berriaren” definizioaren barruan daude. Halaber, horri buruzko informazioa aurkitu ahal duzu ELIKAko Elikadura Industriako arloko “elikagai berriak” atalean: